Aan de slag met activerende didactiek
Activerende didaktiek: een containerbegrip waar ik veel weerstand bij had, werd uiteindelijk het onderwerp van mijn onderzoek in kader van de master ‘Leren en Innoveren – Teacher leader’.” Rutger Siegersma, docent geschiedenis en coördinator bij Bonhoeffer in Enschede, kan er nu wel om lachen. “In het begin was ik wel een beetje verontwaardigd toen we met ‘activerende didaktiek’ bezig moesten. Mijn lessen waren toch al goed, en activeren doe ik altijd al. Bijvoorbeeld voetballen in de gang of buiten wandelen om de leerlingen in beweging te krijgen. In mijn vorige baan in het speciaal onderwijs had ik hier al veel over geleerd. Hoezo moest ik dat dan nog meer gaan doen?”
Hoewel ik er weerstand bij had, bleef het thema bij me terugkomen. Toen ik begon met mijn master, realiseerde ik me dat hoewel ik er weerstand bij had, ik eigenlijk niet echt wist wat ‘activerende didaktiek’ betekende. Daarom koos ik het als thema voor mijn onderzoek. Toen ontdekte ik dat als je een containerbegrip onderzoekt en uitwerkt, er zoveel meer uit te halen en toe te passen is! Ook ontdekte ik dat het opleggen van een bepaalde manier van werken niet werkt. Wanneer je mensen uitnodigt om het te onderzoeken, laat zien en ervaren waar het echt om gaat, gebeurt er echt iets anders.”
Van groot naar kleiner doen
“Tijdens een van de colleges tijdens mijn master, leerde ik over ‘leermentaliteit’. Hier herkende ik zoveel in! Bij mezelf, én bij collega’s. We zijn vaak druk met de inhoud en plannen van het onderwijs, maar echt praten over goed onderwijs, over hoe we dat geven en wat het effect daarvan is op de leerlingen: dat zijn we niet gewend. Dat miste ik wel, want in speciaal onderwijs deden we dat elke dag.
In het begin van mijn onderzoek wilde ik het heel groots aanpakken. Als snel ontdekte ik dat ik beter wat kleiner kon beginnen. Daarom begon ik met mijn eigen sectie van zes collega’s met verschillende ervaring en leeftijd. Ik vond het best even lastig om ermee te beginnen, want je stelt je toch kwetsbaar op als je aangeeft dingen anders te willen, én ook een idee hebt hoe dat dan zou kunnen. Eigenlijk benoem je dan ‘dat er iets niet goed gaat’: ook dat zijn we niet zo gewend.
Wat is de beste manier om collega’s mee te nemen en in gesprek te gaan over dingen als samen lessen en toetsten ontwikkelen, bij elkaar in de lessen kijken, samen toetsen ontwikkelen? Eerst met elke collega apart in gesprek gaan leek mij de beste manier. Zo ontstond een veilige basis om met elkaar te werken. In die gesprekken ontdekte ik o.a. dat veel collega’s wel willen, maar ook niet altijd weten hoe het aan te pakken en op welke plek in de organisatie men het beste kan beginnen.
Inhoud en handvatten
De volgende stap was dat we probeerden om samen activerend leren meer inhoud en handvatten te geven, zodat het echt van ons werd en niet iets dat opgelegd werd door de organisatie. We gingen aan de slag met vragen als: hoe werkt leren eigenlijk in het brein? Hoe en wanneer leren leerlingen nou echt? Hoe zorgen we ervoor dat deze leukste baan ter wereld effectiever wordt, zonder dat je eigen invloed verliest? Hoe kun je een veilige basis met elkaar creëren om vanuit samen te werken?
Daarna gingen we echt aan de slag met bijvoorbeeld lezen van literatuur. Hoewel ik meer van de praktijk ben, merkte ik dat het toch helpt bij het opbouwen van het fundament. We hebben eigen lessen ogenomen en teruggekeken, en samen gekeken naar en gesproken over de inspirerende TEDx ‘Teachers, know your brain’ van Sandra van Aalderen.” Ook het congres en het boek ‘Wijze lessen’ gaf veel inspiratie. “Het is geen hogere wetenschap; het is best eenvoudig. En toch is het lastig: hoe pak je dat eruit wat bij je past, hoe houd je elkaar op een goeie manier scherp, en hoe kun je elkaar helpen als je niet lekker in je vel zit?”
Ook organiseerde Rutger een aantal bijeenkomsten over diverse onderwerpen, bijvoorbeeld hoe richt je jouw les in, en hoe kun je meerdere vakken koppelen? “Door Covid 19 hebben we een deel daarvan online gedaan, waardoor de effectiviteit toch een stuk minder was. Met dit soort thema’s is het toch wel heel fijn als je elkaar live ziet en echt samen aan de slag kunt gaan.”
Heb vooral ook veel plezier in het proces!
Growth mindset
“Onderwijsvernieuwing vraagt dat je met elkaar in beweging komt. Dat is best lastig in het onderwijs, omdat veel mensen daar denken vanuit een fixed mindset. Ook gebeurt er zoveel elke dag, helemaal nu met Covid 19, dat de waan van de dag snel leidend wordt. Het onderwijs ontwikkelen vraagt echt een growth mindset en met elkaar verbinden, ook dwars door de organisatie heen. Elkaar steun geven hierbij is ook belangrijk, omdat het nog niet altijd prettig voelt voor collega’s om zo met elkaar om te gaan, hulp te vragen en zich kwetsbaar op te stellen. En tegelijk hoef je ook niet gelijk iedereen mee te hebben om te kunnen beginnen. Dit leerde ik van Joseph Kessels, die ik uitgebreid heb gesproken voor mijn onderzoek. Richt je eerst op de collega’s uit de hele organisatie die wél willen, uit. Andere collega’s komen vanzelf wel.”
Daarnaast kan Rutger nog een aantal tips geven op basis van de uitkomsten van zijn onderzoek:
• Begin met een kleine groep: dan komt de beweging het snelste op gang en is het makkelijker om meer collega’s mee te krijgen.
• Neem tijd om een goeie relatie en positieve sfeer te creëren. Praat echt met elkaar, leer elkaar kennen, dan kan alles.
• Oog en oor voor elkaar; als jij niet lekker in je vel zit; deel hoe het met je is, hoe het voelt; ook als docent.
• Onderzoek met elkaar hoe je om wil gaan met onderwijsvernieuwing; wat wil je ermee; hoe zet je het in, hoe pak je dat aan? En hoe kun je daar vanuit een groeimindset naar kijken?
• Maak tijd om met elkaar te brainstormen. Bijvoorbeeld door elkaar vragen te stellen als: hoe ziet jouw ideale situatie eruit? Wat wil je het liefste? Hoe wil je voor de klas staan, hoe wil je zijn als docent?
• Betrek ook de directie. Ga met ze in gesprek, onder andere om te achterhalen wat de bedoeling is van bijvoorbeeld vernieuwingen.
• Haal inspirerende voorbeelden de school in: live of online. De podcast van Jurgen Rayman bijvoorbeeld gaven mij veel nieuwe inzichten.
Meer weten?
Wil je meer weten over activerende didactiek of heb je vragen over hoe je dat kunt toepassen in jouw eigen werk of school?
Gerelateerde artikelen
Meer weten?
Wil je meer weten over activerende didactiek of heb je vragen over hoe je dat kunt toepassen in jouw eigen werk of school?.