Formatief handelen laagdrempelig implementeren

Gezamenlijke start

Laagdrempelige aanpak

Wat vinden de leerlingen er zelf van?

Hieronder een aantal reacties van leerlingen op de vraag wat ze er zelf van vonden:

‘Handig, als ze het tenminste gebruiken”

Jeannette Hakkert, een van de docenten en begeleider, herkent deze reacties wel. “Leerlingen vinden het handig en duidelijk. Het geeft echt inzicht in waar ze staan, in plaats van dat ze denken ‘het gaat vast wel goed’. Maar: dit geldt meestal alleen als je de leerlingen hier op wijst. Én goed (en vaak) uitlegt waarom we het zo doen en wat het voordeel voor ze is.”

Collega Marloes Zonnebeld, docent maatschappijleer en profielwerkstukbegeleider, benoemt dit later op de middag ook: “De rubrics zijn zeker handig; het geeft richting en structuur. Áls ze tenminste de moeite nemen het te lezen. Dat is voor veel leerlingen toch best veel gevraagd blijkt. Niet alleen lezen veel leerlingen niet, of niet goed, ze schrijven zelf vaak ook niks meer op bijvoorbeeld. Ook is de extra stap om iets terug te zoeken vaak te veel moeite.” 

De impact van het profielwerkstuk

“Wat we echt niet moeten vergeten, is dat het profielwerkstuk nogal wat teweegbrengt!” vertelt Jeannette. “Het is echt wat anders dan ze gewend zijn. Op basis van de uitkomst van de Belbintest, worden ze ingedeeld in groepjes, met leerlingen die ze vaag, of soms nog helemaal niet kennen. Vaak uit een andere klas, dus met een ander rooster. Dit doen we overigens op advies van Saxion, omdat dit in het hbo en ‘de echte wereld’ ook zo gaat. Het blijkt dat dat voor veel leerlingen best spannend is. Samenwerken is dan toch minder makkelijk: met elkaar communiceren, afspraken maken, elkaar aanspreken. Dit vraagt echt tijd én begeleiding gedurende het proces. Ook moeten ze een onderwerp zoeken waar ze onderzoek naar moeten doen, en dat hele proces vertalen naar hun werkstuk. Ook dat is nieuw voor de leerlingen. En dat is juist de bedoeling van de aanpak he! Het is een hele krachtige ervaring, die ze heel veel leert. Juist omdat ze wel uit hun comfortzone móeten, groeien ze enorm in die periode.”

Hoe nu verder?

“Formatief handelen is voor onszelf natuurlijk ook sterk in ontwikkeling. Waar we voorheen zoveel mogelijk duidelijk wilden hebben, uitgewerkt in een plan, is de insteek nu veel meer ‘learning by doing’. Doelbewust oefenen: kleine stapjes, reflecteren, aanpassen en weer een stap. Dus de ervaringen en feedback van de leerlingen en docenten gebruiken we om het proces te optimaliseren. De volgende stap is dat de docenten gaan begrijpen en ervaren wat de opbrengst van deze werkwijze kan zijn, en ze dit waar mogelijk ook gaan toepassen bij hun vakken en andere projecten. Daarnaast zijn wij als leerteam met elkaar in gesprek over hoe formatief handelen meer bewust vormgegeven kan worden in onze school en hoe daarbij nieuwe instrumenten ingezet kunnen worden.”

Handige tools

Steeds meer scholen zijn bezig met formatief handelen. Er is ondertussen veel informatie te vinden. Op de vraag of Margot tips en trucs te heeft, voor collega’s die er ook mee aan de slag willen, heeft ze gelijk een antwoorden.

• “Wat ons echt geholpen heeft, is klein denken en concreet doen/uitvoeren. Denk niet meteen te groot en kijk wat je al doet in de les. Vaak kun je met kleine stappen al heel veel bereiken, bijvoorbeeld door formatief handelen in je lesopening te gebruiken. 

• Ga eens te rade bij je collega. Veel kennis over formatief handelen is dichterbij dan je denkt.
  
• Leerflow is een handige tool voor het ontwerpen van een plan voor formatief handelen. Het neemt je in vijf ontwerpstappen mee naar een plan van samenhangende activiteiten die de basis vormen voor jouw formatief handelen.

• In Doorloopjes is het beste uit onderwijsonderzoek verzameld en weergegeven in eenvoudig te lezen stappenplannen. Zodat jij, het beste uit jezelf en je leerlingen kunt halen.”