De waarde van samen werken aan vernieuwing
“In september begonnen ze samen als leerteam Havo van de Toekomst bij TCC Oldenzaal: Nanda, Judith, Merel, Wouter, Susan en Han. “Toen we begonnen kenden we elkaar nog helemaal niet goed. We werken wel op dezelfde school, maar in verschillende secties en door de fusie werken we pas vanaf dit schooljaar allemaal op dezelfde locatie,’ vertelt Nanda, docent kunstgeschiedenis en beeldende vorming “Het was echt leuk om elkaar zo te leren kennen en in gesprek te gaan over onderwijs, over wat we zouden willen en hoe we de dingen nu doen. We hebben toch allemaal eigen gewoonten en manieren van werken. Heel verfrissend om te horen hoe anderen het doen.” Han, docent natuurkunde: “Wat ik ook heel waardevol vond is het feedback ontvangen en geven, op zowel het proces als het product waar we aan werkten. Én dat we het ook over andere dingen konden hebben. Zeker in dit eerste jaar na de fusie en met alle coronaperikelen. Het was daardoor niet alleen leerzaam, maar ook gezellig”.”
“Het was een boeiend proces”, vertelt Wouter, docent Economie. “Het was wel even wennen aan het begin van het jaar. We hadden de eerste twee en soms drie uur ingeroosterd, maar in het begin wisten we niet zo goed hoe we het nou moesten aanpakken. Al snel besloten we meer structuur aan de uren te geven. Eerst een deel plenair, dan zelf aan de slag. Samen even pauze nemen om wat te bespreken en weer verder.”
“Het was echt fijn dat we die uren wekelijks hadden om met elkaar aan de slag te gaan, want onderwijs ontwikkelen doe je niet even tussendoor”, vult Han aan. “Daardoor konden we echt meer de diepte in. Dat we elkaar meestal op school ontmoetten in plaats van via de laptop, droeg daar ook aan bij.”
Werken met een coach
“Ook het werken met een coach was nieuw. Ook daar zijn we in het begin wel zoekende geweest. Net als naar antwoorden op vragen als: waar hebben we eigenlijk hulp bij nodig? We weten wel wat we willen, maar hoe willen we dat dan doen?” Halverwege het jaar was een onverwachte coachwissel. “Dat was wel even lastig. We hadden net een goede modus gevonden met elkaar,” vertelt Han. “Ook is de nieuwe coach heel anders dan dat ik ben. Dat was niet makkelijk, maar als ik terugkijk toch wel prettig, want dat gaf hele verrassende inzichten en het hielp ons om om te denken.” Nanda beaamt dit: “Ik vond dat ook prettig. In de dingen die je zelf niet direct zou doen of kiezen, zitten vaak wel elementen die je wel wil toepassen.”
Wouter haakt hierop in: “Mee eens, en tegelijk was het ook wel lastig hoor! Misschien ben ik gewoon te nuchter en pragmatisch, maar ik vond het soms wel wat zweverig. Ook zijn er natuurlijk veel verschillen tussen leerlingen van de havo en van het hbo. Wat op het hbo werkt, werkt niet automatisch ook bij de havo. Het was de kunst eruit te halen wat aansluit en dat toe te passen op onze eigen situatie.”
Een andere manier
“Dat gold ook voor de werkvormen die onze coach met ons deelde,” vult Judith aan. “Vaak heel leuk, maar niet altijd geschikt om mee te experimenteren, bijvoorbeeld met de 40 minuten les die we sinds dit jaar hebben. Het was steeds de uitnodiging om een goede selectie te maken van wat wel en van wat niet past en kan. Dat vraagt het werken met lessen van 40 minuten sowieso. Je bent snel geneigd om te doen wat je altijd deed, maar dan sneller. Want je wil de stof wel afkrijgen.
Hierbij was het interessant om verder te kijken naar hoe het op een andere manier kan, wellicht een veel effectievere manier. Hier krijgen we geen extra tijd of zo voor he: dat doen we allemaal binnen het bestaande rooster. Soms voelt dat wel als veel, want een nieuwe manier van werken kosten natuurlijk wel veel tijd. Maar tegelijk is het juist heel zinvol. Het maakt je als docent rijker, want je hebt het toch maar te doen. Door die druk moet je meer vertrouwen op je eigen kunnen en ervaring. Dan ga je het gewoon doen, en optimaliseer je stap voor stap.”
Lukt het om het anders te doen?
Op mijn vraag of het gelukt is het op een andere manier te doen, antwoord Judith direct. “Ja, dat is echt wel gelukt! Ik was gewend vooral de focus te hebben op de overdracht van informatie, ook al weet ik dat het persoonlijk contact met leerlingen ook heel belangrijk is. Door de lockdown, minder minuten per les én een 4 havo groep die veel van me vroeg, was ik eerst geneigd daar nóg meer op te focussen. Toch heb ik mezelf de tijd gegund voor dat persoonlijke contact en voor wat er allemaal speelt. Dat zorgde echt voor een andere sfeer in de klas.”
“Dat herken ik”, vult Nanda aan. “Helemaal dit jaar, nu we gefuseerd zijn en met coronamaatregelen te maken hadden. Als ik terugkijk had ik daar meer tijd voor willen nemen, en niet gelijk met de inhoud aan de slag gaan. Bijvoorbeeld in mijn 5 havo klas, met leerlingen van 2 locaties die nu op 1 locatie bij elkaar in de klas kwamen, een locatie waar ik zelf ook nieuw was en inderdaad corona. De impact daarvan is groot, het is goed om daar meer aandacht aan te geven.
Wat dit jaar steeds beter lukt is de stof anders aanbieden, zodat het de leerlingen meer raakt. Bijvoorbeeld bij het vak kunstgeschiedenis, dat hebben de leerlingen maar 1 uur in de week. Voorheen ging het vooral om zoveel mogelijk stof overdagen. In het afgelopen jaar heb ik tijd genomen om helder te krijgen wat essentieel is om te doen in de les, wat leerlingen vooraf kunnen doen, en op welke manieren ze zelf met de stof aan de slag kunnen in de les. Zo zijn de leerlingen meer aan het werk zijn in dat uur, in plaats van dat ze alleen maar consumeren. Daardoor komt het heel anders aan bij de leerlingen, én ben ik veel meer in de groep in dat uur. Dit ga ik volgend jaar doorzetten, ook bij de andere vakken die ik geef.”
Algehele lamlendigheid
Ook is het Han gelukt om dingen anders te doen. “De algehele lamlendigheid: daar wilde ik iets mee. In een havo 5 klas waren bijvoorbeeld veel achterstanden door o.a. corona. Om ze te helpen die achterstanden weg te werken, gaf ik tot de kerst elke week een diagnostische toets en feedback op waar ze aandacht aan moesten geven, etc. Maar er gebeurde zo goed als niks. Ze kregen het gewoon niet uit de vingers. Nou is dat vaker zo in 5 havo, maar corona heeft dat wel versterkt voor mijn gevoel. Dit moet echt anders, besloot ik toen. Bij het vak natuurkunde ben ik het anders gaan doen. Bij het hoofdstuk elektriciteit moesten de leerlingen zelf opdrachten en proefjes bedenken. Dat betekende bijvoorbeeld ook dat ze zelf actief informatie moesten ophalen. Daarnaast zat er een proefwerk bij om te kijken of ze het überhaupt snapten, want tenslotte moeten ze dat op het eindexamen ook kunnen.”
Ze willen inderdaad meer praktijk in de les, maar ook buiten de les. Ze willen meer proeven van de buitenwereld.
“Het was mooi om te zien dat leerlingen zelf meer aan de slag gingen als ze binnenkwamen. Het leverde nog niet helemaal op ik wilde: ik had gehoopt dat ze in het geheel meer actief zouden zijn. Nou was het bijna aan het eind van het schooljaar, wellicht dat het meer effect heeft als het wat eerder in het jaar is. Volgend jaar ga ik dit finetunen en het voor een of twee andere hoofdstukken uitwerken. Twee collega’s hebben hier ook mee geëxperimenteerd, dus we kunnen ook van elkaars ervaringen leren.”
“Ook ik had last van die algehele lamlendigheid”, vertelt Wouter. “Ik begon met de vraag; hou kan ik de les anders opbouwen en de lesstof op een meer praktische manier aanbieden, zodat het leerlingen meer aanspreekt? In 3e klas Bedrijfseconomie was ik al begonnen met een praktijkopdracht: een jaarrekening maken voor een bedrijf, alles in excel verwerken, etc. Dat sprak de leerlingen echt aan, omdat het daardoor veel relevanter is.
Dit jaar wilde ik gebruiken om meer met de praktijk te doen. Ik heb allerlei dingen gedaan, andere opdrachten en werkvormen. Maar het had toch niet het gewenste resultaat. Een enquête onder de leerlingen gaf heel veel inzichten. Ik vroeg hen wat zij belangrijk vinden in de les, en of de aanname van mij eigenlijk wel klopten. Ik kreeg hele leuke feedback. Ze willen inderdaad meer praktijk in de les, maar ook buiten de les. Bijvoorbeeld met een excursie naar een bedrijf, een gastles van iemand die dat werk doet. Ze willen meer proeven van de buitenwereld. Hoe gaat het daar, hoe staat het in verbinding met de lessen op school, wat moet ik nou echt weten voor de praktijk? Hier ga ik volgend jaar verder mee.”
Uit de comfortzone
“Als ik terugkijk naar het jaar was mijn doel helder krijgen wel het moeilijkste”, vertelt Wouter verder. “Daardoor duurde het ook lang: ik werd steeds ‘teruggefloten’. Want als het doel niet helder en afgebakend is, kun je ook niet reflecteren, evalueren etc. De gesprekken met Emmily, onze adjunct-directeur, hebben mij echt geholpen dat helder te krijgen. Als ik dat nou in eerste maand had gedaan, was het hele proces misschien sneller gegaan.” Han herkent dat wel. “Je wil het liefst snel grote stappen maken. Maar je moet toch dat proces door om tot echt nieuwe inzichten te komen. En misschien is juist dat juist wel de bedoeling: dat we zelf creatiever werden, dat het eerst moest schuren om in beweging te komen. En dat we echt onze comfortzone uit moeten om tot een andere beweging te kunnen komen. Het was hierbij trouwens wel heel fijn dat we hier allemaal wel tegenaan zijn gelopen. Daar hebben we hele zinvolle gesprekken over gehad.”
Wat wil ik zelf met mijn onderwijs?
Judith: “Ook had ik in het begin de focus op een ‘product’ maken. Want in het onderwijs is het wel een beetje zo dat als je ergens tijd voor krijgt, je ook bewijs wil leveren dat het wat opgeleverd heeft. Onze coach bracht daar wel een andere kijk op. Ze stimuleerde ons om gewoon maar eens te beginnen, het gewoon te gaan doen en te vertrouwen dat het wel wat oplevert. Dat was heel verfrissend en het gaf veel ruimte. Wat het mijzelf onder andere opleverde was dat ik uiteindelijk bij mezelf uitkwam: ik wil het zelf eigenlijk anders doen in mijn lessen! Dat neem ik ook mee naar volgend jaar, want ik voel veel duidelijker de intrinsieke motivatie om voorrang te geven aan deze ontwikkeling.”
“Dat het eigenlijk gaat om de beweging in jezelf groter te laten worden, heb ik ook zo ervaren”, vertelt Nanda. “Ik ben gewend dat ik voor de klas sta les te geven en dat het dan stil is in de les. Dat wilde ik anders doen. Maar dat betekende wel dat ik zélf de dingen anders moest gaan doen: ik kon niet verwachten dat de leerlingen het anders zouden gaan doen. Zo wilde ik bijvoorbeeld meer beweging in de les brengen, zeker bij de echte jongensklassen. Daar ben ik mee gaan experimenteren, onder andere door verschillende werkvormen te gebruiken. Soms werkte alleen het rijen omwisselen al. Het heeft mij wel vrijer gemaakt, om echt vanuit mijzelf dingen anders te gaan doen.”
Wat heeft een jaar Havo van de Toekomst gebracht?
- Nanda: “Dat ik ook na 18 jaar lesgeven het echt nog anders kan doen. Mijn leerlingen en omstandigheden zijn veranderd: ik kan en wíl ook mee veranderen. Jezelf fris houden en jezelf uitdagen is zo belangrijk! En niet alleen maar doen wat voor jou prettig is, omdat je het altijd al zo deed. Juist ook dingen durven loslaten en vertrouwen op eigen skills om alles weer bij elkaar te krijgen.”
- Judith: “Als je wil experimenten en het anders wil doen, moet je ook iets loslaten. Natuurlijk is je oude structuurtje vasthouden het makkelijkste. Maar daar zit de groei niet. Dat steeds meer loslaten en meer durven: dat heeft dit jaar mij wel gebracht.”
- Han: “Voorheen wilde ik graag snel resultaat. Dit jaar heb ik veel tijd genomen en dat voelt prettig. Meer vertragen, levert soms veel meer op. Ook kan iets geslaagd zijn zonder dat je direct resultaat hebt.”
- Wouter: “Eerst baalde ik zelf een beetje toen het einde van het jaar al in zicht was. Welk eindresultaat heb ik nou helemaal behaald? Maar nu zie ik dat ik juist heb geleerd dat het proces net zo belangrijk is als het doel. En dat ik nu wellicht meer heb geleerd dan wanneer ik mijn doel gelijk had behaald. De innerlijke beweging is nu veel groter, waardoor het nu veel makkelijk is om hiermee verder te gaan.”
Meer weten?
Heb je vragen, wil je meer weten over het Twents Carmel College of over Havo van de Toekomst?
Gerelateerde artikelen
Meer weten?
Heb je vragen, wil je meer weten over het Twents Carmel College Salland of over Havo van de Toekomst?