Het havo-onderwijs moet anders. Dat weten, voelen en ervaren we allemaal. Of het nu gaat om doorstroomcijfers van havoleerlingen naar het hbo, slagingspercentage of het plezier wat leerlingen en docenten ervaren in de klas; het kan beter. Daarom hebben middelbare scholen in de regio Twente, Salland, Achterhoek, Stedendriehoek en hogeschool Saxion de handen ineen geslagen en werken zij in het programma Havo van de Toekomst de komende jaren samen aan vernieuwing van het havo-onderwijs. Naar een havo om trots op te zijn als leerling én als docent. Een havo met inspirerend, toekomstbestendig en praktijkgericht onderwijs. Met havoleerlingen die aanpakken, zichzelf kennen en laten zien, experimenteren, samenwerken met elkaar en in de praktijk.
‘Samen zoeken we antwoorden op de vraag: ‘Waar gaat het havo-onderwijs van de toekomst over?’
Het programma
De kern van het programma bestaat uit de professionele leerteams van professionals uit de onderwijsteams van de verschillende middelbare scholen, en de coaches, inhoudelijke ondersteuning en procesfacilitering vanuit Saxion. Deze leerteams zoeken samen naar antwoorden op de vraag: waar gaat dat havo-onderwijs van de toekomst over?
Hierbij is het de bedoeling dat de docenten uit de leerteams onderwijs voor de havo gaan ontwerpen dat:
1. gericht is op het leren leren van haar leerlingen en het ontwikkelen van effectieve leerstrategieën;
2. evenredig bijdraagt aan het ontwikkelen van kennis, vaardigheden en houding van haar leerlingen;
3. met persoonlijke leerroutes werkt en leerlingen daartoe uitnodigt;
4. het toekomstperspectief van de leerling als het startpunt voor de ontwikkeling van kennis en vaardigheden neemt, en leerlingen begeleidt bij het maken van doelgerichte keuzes;
5. leerlingen ondersteunt in het ontwikkelen van zelfvertrouwen en eigenaarschap om vanuit hier zelf verantwoordelijk te worden.
Deze uitgangspunten vormen het middelpunt (visie) van het curriculaire spinnenweb van Van den Akker en hebben (in de meeste ideale en wenselijke situatie) een directe relatie met de onderwijskundige visie van de havo-school.
Voor wie ?
Dit programma is voor de docenten en de scholen die echt wat anders willen voor de Havo. Zodat de leerlingen weer enthousiast zijn, er weer zin in hebben, zich echt inzetten en eigenaar voelen van hun eigen ontwikkeling. Een havo waar zowel de leerlingen als de organisatie weer in beweging zijn. Dat betekent o.a. dat docenten meer ruimte krijgen én nemen om hun onderwijs ook echt anders in te vullen. Want eigenaarschap is natuurlijk voor ons allemaal een thema!
De aanpak
Elke school werkt met een leerteam van docenten. Het leerteam werkt volgens de professionaliserings-aanpak LOOF (leergericht-onderwijs-ontwikkel-fundament). Dit biedt een fundament waarmee docenten evidence-informed duurzaam hun eigen onderwijs ontwikkelen en/of optimaliseren volgens een ontwerpcyclus. Het richt zich op het ontwikkelen van vier kennisgebieden en het kunnen verbinden van deze kennis en vaardigheden:
- Vakinhoudelijke kennis en vaardigheden
- Inzicht in proces van leren en motiveren
- Ontwerpvaardigheden
- Groeigerichte leermentaliteit en lerende cultuur
Naast leerteams van docenten werken de coaches die de leerteams begeleiden en de teamleiders van de scholen ook samen in leerteams. De coaches en teamleiders van de scholen worden ondersteund door deskundigen vanuit Saxion op het gebied van leren en onderwijskundig leiderschap. Door deze regionale samenwerking tussen de scholen en Saxion beogen we onze ervaringen bij elkaar te brengen en van elkaar te leren. Structurele bijeenkomsten van de leerteams fungeren als vliegwiel om het ontwikkelproces aan te zwengelen. In de periode tussen de leerteambijeenkomsten vindt de daadwerkelijk onderwijsontwikkeling plaats, omdat docenten dan nieuwe aanpakken of benaderingen uitproberen in hun eigen onderwijspraktijk. Naast deze leerteams stuurt het havo-traject aan op kennisvergaring en uitwisseling in een brede community.
De verantwoording
Havo van de toekomst is gestart vanuit een maatschappelijk breed gedragen vraagstuk, namelijk de ontevredenheid met het huidige havo-onderwijs. Dit vraagstuk wordt onderzoeksmatig benaderd door het ‘zandloper’ model waarbij we toewerken naar een vraagformulering die past bij een specifieke context (via school, naar leerteam, naar leerlingen). Vervolgens wordt er gestructureerd gewerkt aan mogelijke oplossingen en antwoorden, die in die specifieke context werken (‘prototype onderwijsontwikkeling’). De waarde, relevantie, betrouwbaarheid en overdraagbaarheid van het prototype onderwijsontwikkeling worden vervolgens bediscussieerd, zodat de meerwaarde voor de school en het maatschappelijk brede probleem duidelijk wordt.
De gekozen benadering betreft een continue perspectiefwisseling tussen Groter Denken en Kleiner Doen. Groter Denken refereert aan het creëren van de noodzakelijke voorwaarden en infrastructuur voor de docenten om gezamenlijk onderwijs te kunnen ontwikkelen, zoals ontwikkeltijd, ruimte, structuur, coaching en organisatie. Hierbij is onderwijskundig leiderschap binnen de scholen vanuit de vier leiderschapspraktijken essentieel: sturen op visie(ontwikkeling), deskundigheidsbevordering, vormgeven en inrichten van de organisatie en aansturen op inhoud (Leithwood, K., Day, C., Sammons, P., Harris, A ., & Hopkins, D. (2006). Seven strong claims about successful school leadership. Nottingham: National College for School Leadership).
Succes in onderwijsontwikkeling hangt vervolgens af van wat docenten, binnen deze gecreëerde ruimte, denken en doen. En daar komt het Kleiner Doen bij kijken. Dit refereert naar een leergerichte benadering van docentprofessionalisering en onderwijsontwikkeling. Deelnemers geven evidence-informed sturing aan onderwijsontwikkeling in hun eigen praktijk. Het Kleiner Doen traject is opgezet volgens de uitgangspunten van LOOF ofwel Leergericht Onderwijs-Ontwikkel Fundament (LOOF is ontwikkeld door S van Aalderen, Team Onderzoek en Onderwijs Transfer, onderdeel van de Academie Pedagogiek en Onderwijs van Saxion). LOOF is een professionaliseringsaanpak dat bij docenten een basis legt om duurzaam hun eigen onderwijs te blijven ontwikkelen en/of optimaliseren.
Deelnemende scholen
“Zoek gelijkgestemden: ga in gesprek met collega’s die ook in beweging willen komen. Ontdek samen waar de noodzaak in jullie ligt en bundel je krachten!”