Thema’s Bovenschoolse bijeenkomst bij Etty Hillesum
De deelnemers van de bijeenkomst gingen 16 maart 2023 met elkaar in gesprek over onderstaande 6 thema’s. Onder de foto vind je een korte uitwerking van die gesprekken.
1 Leren door te doen
Veel scholen zijn al bezig met het implementeren van praktijk in de lessen. Daarbij ervaren zij zowel successen als tegenslagen, en soms ook hobbels gaandeweg.
Men is het met elkaar eens dat praktijk binnen de havo een toegevoegde waarde heeft. Leerlingen ervaren meer plezier voor het vak. Stof blijft beter hangen en leerlingen zien zo ook sneller het nut van het vak. Ook leren zij hierdoor beter samenwerken, iets wat door havo-leerlingen vaker als moeilijk wordt ervaren dan door vwo-leerlingen. Sommige deelnemers integreren de praktijk binnen hun vak bijvoorbeeld door een ‘simpel’ bloedonderzoek, andere scholen werken gericht met Saxion samen en laten leerlingen 1 keer per week voor een masterclass naar Saxion gaan.
Deelnemers ervaren ook moeilijkheden en nadelen. Zo kost de praktijk in de les veel tijd. Leerlingen hebben ook duidelijke kaders en handvatten nodig, en ook meer begeleiding. Daarnaast vinden ze de omgang met de gegeven vrijheid en de hierbij gevraagde zelfstandigheid vaak moeilijk.
Leerlingen zijn dan soms ook moeilijk uit de school te krijgen (denk aan stages en LOB). Zij ervaren een enorme drempel als het gaat om ‘werknemersvaardigheden’, zoals groeten, op tijd komen, contact per telefoon, etc.
Kortom: wij zien allemaal de voordelen van praktijk voor de havist, maar wij hebben nog niet de magische oplossing voor de implementatie gevonden. Wel zijn wij ons bewust van de nadelen en drempels die er zijn en zijn we continu bezig met het perfectioneren van een nuttige invulling.
2 Verbeterde ideeën havo-onderwijs
Het gesprek kwam op gang door het standpunt ‘minder toetsen’. Dat roept natuurlijk direct vragen op: wat toetsen we nu? Waarom toetsen we? Veel scholen ervaren nu een ‘toetscultuur’. Er is veel wat moet en dat geeft druk. Leerlingen gaan vlak voor een toets in de aan-stand en na het toetsmoment leunen ze achterover.
Door leerlingen meer langdurig aan het leren te zetten zou deze stress weggenomen kunnen worden. Enkele oplossingen die aangedragen werden zijn het formatief tussentijds toetsen en toetsenmomenten op maat. Een locatie waarbij dit concept redelijk sterk staat is het KSG in Apeldoorn. Formatief handelen zou gezien moeten worden als onderdeel van het curriculum.
We vragen te veel van/aan havisten, er wordt dan ook (wederom) gepleit voor een zesjarig havo. Daarnaast wordt er geconstateerd dat we te veel vasthouden aan het curriculum. Noem havo liever vhbo (voorbereidend hoger beroepsonderwijs).
Een andere deelnemer aan het gesprek heeft goede ervaringen met een 80 minutenrooster, dat leidt tot minder toetsen, minder leswisselingen, minder boeken in de schooltas en vooral meer rust in de school.
3 Havoleerling: eigenaarschap / tijdsindeling
De havoleerling wil ‘gezien’ worden. Eigenaarschap wordt vergroot wanneer de leerling zelf keuzes kan maken en zich verantwoordelijk voelt. Bij keuzes kun je denken aan keuze-uren en persoonlijke trajecten (eerder vakken afronden bijvoorbeeld. Positief voor leerling, maar legt wel druk op het rooster etc.).
Om het maken van juiste keuzes van leerlingen te bevorderen, is het zaak dat een leerling goed wordt begeleid bij het leren wat goede en geen goede keuzes zijn. Dit houdt in dat er voor dit proces meer tijd voor coaching moet worden ingeruimd voor een mentor/ vakdocent, en dat de rol van de docent/mentor daarmee uitgebreid wordt.
5 Keuzes in leerroutes, meer keuzes binnen het havo-onderwijs
Havisten zijn denkende-doeners. Het zou mooi zijn als havoleerlingen meer praktijkgericht/project-based onderwijs krijgen. Om dat mogelijk te maken zouden er keuzes gemaakt moeten worden binnen het curriculum. Een voorbeeld dat daarbij besproken is, is de HavoXL-route van het Etty Hillesum Lyceum locatie De Boerhaave. Leerlingen volgen vier dagen in de week het normale curriculum. Tijdens de vrijgekomen dag werken ze aan projecten.
Om ruimte te maken binnen het curriculum zal er kritisch gekeken moeten worden wat leerlingen echt moeten kennen/kunnen. In de onderbouw ervaren collega’s aan deze tafel meer ruimte dan de bovenbouw. Valkuil bij het maken van allerlei keuzes is dat men de organisatie (lees roosters) leidend laat zijn.
6 Havodocent: professionaliteit – autonomie – samen onderwijs maken
Professionalisering van de docent is de BASIS voor veranderend onderwijs! We zullen gaandeweg een nieuwe rol krijgen, waarbij coaching een grotere plaats gaat innemen. Dat kunnen we er allemaal niet ‘zo maar’ even bij doen. Er dient dus ruimte te komen om docenten om of bij te scholen tot coach. Als deze belangrijke pijler wordt vergeten bij de opleiding tot docent of bij het inzetten van veranderingen binnen het havo-onderwijs, dan is de kans op falen groot.
Voor het maken van een veranderslag is het vormen van ‘peer teams’ belangrijk. Daar kunnen zeker ook leerlingen in zitten, maar betrokken collega’s die elkaar helpen het onderwijs telkens wat beter te maken, zijn ook onontbeerlijk. Niet alleen de coach, maar iedere havodocent zal moeten inzetten op meer dan alleen kennisoverdracht!
De thema’s in tekeningen
Jeroen Steehouer (drawup.nl/jeroen-steehouwer) tekende mee tijdens de middag. Zie hieronder het treffende resultaat. De tekeningen zijn al per mail naar de deelnemers gestuurd.
