Samen ontwikkeling doormaken
“Als je echt wat anders wil, in dit geval onderwijs waarbij zowel de leerlingen, de docenten, als de school beter tot hun recht komen, is het essentieel dat die ontwikkeling hoog op de agenda staat. Zowel bij de schoolleiding als de docententeams.” Eddy Held (unitleider havo CSG Reggestey), vertelt heel bevlogen over wat er nodig is om het onderwijs echt verder te brengen. “Onderwijsontwikkeling valt of staat bij de betrokkenheid en energie die je er samen in stopt. En natuurlijk de manier hoe je zo’n proces aanpakt, wie waarbij betrokken is en wanneer. Het vraagt ook een heldere visie van wat en hoe je het wil als school, en dat je die lijn vervolgens met elkaar voor ogen houdt, volgt én waar nodig aanscherpt.”
Consequent missie en visie volgen
“In onze organisatie zijn onze missie en visie echt een belangrijke leidraad. Het is onze bedoeling deze op allerlei plekken en momenten leidend te laten zijn in ons werk. Op dit moment is die missie en visie redelijk bekend bij alle docenten en collega’s, maar doorleven we het nog niet voldoende. Daarom ging onze studiedag begin dit studiejaar onder andere hierover. Want het doorleven heb je echt nodig, om een goede invulling te kunnen geven. En dit kost nu eenmaal tijd in de volharding daarin.
Net als het voorleven trouwens. Ook als schoolleiding. Want je kunt wel mooi zeggen dat je het belangrijk vindt, als je het zelf niet doet en uitdraagt, is het natuurlijk niet geloofwaardig. Bijvoorbeeld door te zorgen dat onderwijsontwikkeling structureel op de agenda staat. Zowel bij de directie, de schoolleiding en de docententeams.”
“Tijd maken voor wat belangrijk is en niet direct urgent is een ander voorbeeld. Dat hebben we als schoolleiding echt gedaan bij het schrijven van het nieuwe schoolplan. Dit proces ging in Coronatijd gewoon door, met maar iets vertraging. Ook hebben we hierbij een bureau ingeschakeld die ons begeleidde bij het proces. Doordat zij niet uit het onderwijs komen, keken zij met hele ander ogen mee naar ons proces. Ook stelden zij daardoor hele andere vragen over ‘de markt’, welke bewegingen daar zichtbaar en te verwachten zijn. Of over de digitale wereld en wat leerlingen, ouders en overheid daar willen en verwachten. Het gaf hele goede input om onze missie en visie te toetsen en aan te scherpen.
Een van de dingen die ik zelf doe is me veel door de school bewegen en daarbij veel collega’s spreken. Vragen te stellen, en waar relevant de missie en visie noemen en toetsen: waarom doen we wat we doen, waarom doe jij wat je doet? Steeds weer de beweging maken naar reflectief handelen.”
In gesprek
“Dat reflectieve handelen vinden we belangrijk, maar is nog niet zo makkelijk omdat we dit niet zo gewend zijn. Het vraagt best wat van ons. O.a. met elkaar in gesprek gaan en ook blijven. Elkaar vragen stellen: hoe zie jij dat, welke invulling geef jij daaraan? Maar ook: durf je elkáár in je team daarbij ook een spiegel voor te houden?
En misschien nog wel een iets lastigere: durf je jezelf een spiegel voor te houden? Door bijvoorbeeld jezelf vragen te stellen als: wat heb ik gedaan tot nu toe? Doe ik wat ik wilde doen? Waar ga ik nu mee verder? Ben ik eigenaar van mijn eigen proces en dat van het team, en leef ik dat ook voor? Door regelmatig te reflecteren, ga je dat ook veel automatischer doen en wordt het iets van jezelf. En minstens zo belangrijk: dan leer je het de leerlingen ook veel makkelijker.”
“Onderwijsontwikkeling valt of staat bij de betrokkenheid en energie die je er samen in stopt. En natuurlijk de manier hoe je zo’n proces aanpakt, wie waarbij betrokken is en wanneer.”
Ontwikkelingen benutten
“Naast dat er allerlei dingen al goed gaan, gaat er natuurlijk ook nog genoeg niet goed. Samen erkennen dat veranderen echt tijd kost is ook belangrijk als je in zo’n ontwikkeling zit. Het is niet iets wat je even in een paar maanden doet. Veranderen is de enige constante, en daarmee eigenlijk business as usual. Juist daarom vraagt het consequent aandacht en volharding, jaren achter elkaar.
En soms gebeuren er dingen die het proces vertragen, of juist versnellen. De lockdowns bijvoorbeeld. Deze waren natuurlijk niet leuk, maar hebben wel gezorgd voor een versnelling in het aanbieden van digitaal onderwijs. We spraken daar al een tijd over, maar het implementeren lukte nog niet goed. Terwijl iedereen nu wel moest: er was geen keuze. Nu we weer vooral fysiek onderwijs geven, zoeken we manieren om online onderwijs op een goede manier te integreren. Zo geven een aantal docenten Nederlands en Engels een van de lessen in de week online aan meerdere klassen tegelijk. Zo maken zij een aantal uren vrij om extra begeleiding te kunnen geven. Het is mooi om te zien dat de docenten echt het eigenaarschap voelen en werken vanuit mogelijkheden; vanuit wat er wél kan. Natuurlijk stellen we ook hierbij steeds de vraag: ‘Past het bij onze missie en visie? Zo ja, doen!’
Dat deden we ook steeds bij de ontwerpfase van de nieuwbouw: het nieuwe gebouw waar de twee huidige locaties straks samenkomen. Hierbij zijn keuzes gemaakt, die ook van invloed zijn bij ons onderwijs. Het gebouw leent zich straks bijvoorbeeld niet meer voor ons huidige onderwijs, en biedt daarmee nieuwe uitdagingen en mogelijkheden. Evenals de krimp in het aantal leerlingen de aankomende jaren, én het krimpende aanbod van docenten. Hoe ga je daar dan mee om, hoe maak je zowel leerling als docent steeds meer eigenaar, hoe benut je de kansen? Want je kunt ervan in paniek raken, of je zoekt naar manieren om die kansen te benutten, op een manier die past bij de missie en visie van de school.”
Concrete tips
De vraag of Eddy nog concrete tips heeft voor professionals die bezig zijn met onderwijsontwikkeling is snel beantwoord:
- “Bepaal heel duidelijk waar je als school naar toe wil en waar je voor staat. Zorg dat de missie en visie leidend zijn voor je handelen; dat is het anker, het fundament waarop je bouwt. Blijf het herhalen én blijf erover met elkaar in gesprek.
- Neem de mensen in je team en organisatie echt mee in het proces van onderwijsontwikkeling, laat de beweging van onderaf komen en ondersteun die beweging dan ook.
- Een mooie uitspraak die we in Twente gebruiken is ‘Vaak bin ie te bange’. Heb je een goed idee: probeer het maar gewoon! Wees niet bang om dingen mis te laten gaan. Zie het als een experiment. Werkt niet, dan stop je en gebruik je de ervaringen als voedingsbodem voor de volgende stap!”
Meer weten?
Wil je hier meer over weten of heb je vragen over hoe je dat kunt toepassen in jouw eigen werk of school?
Gerelateerde artikelen
Meer weten?
Wil je hier meer over weten of heb je vragen over hoe je dat kunt toepassen in jouw eigen werk of school?